گوارش و کبد
مهمترین بیماری های گوارش را زخم هاي معده و اثني عشر، بيماري رفلاکس معده به مري، بيماري هاي التهابي روده، بيماريهاي عملکردي دستگاه گوارش از جمله روده تحريک پذير و بيماريهاي سلياک (حساسيت به گلوتن يا پروتئين گندم و جو) تشکیل می دهند.
سرطان دستگاه گوارش
شاید بسیار بعید به نظر برسد که امروزه کسی ادعا کند در مورد بیماری سرطان مطلبی نشنیده است؛ چرا که به عنوان یکی از شایع ترین بیماری های قرن حاضر، سالانه میلیون ها نفر را با مشکل مواجه می کند. روند اصلی این بیماری به بیان بسیار ساده، عبارتست از گسترش سلول هایی خاص تا جایی که سایر سلول ها و حتی بافت های اطراف را دچار مشکل کند.
بدون در نظر گرفتن دلایل اینکه چطور سلولی تبدیل به سلول سرطانی می شود، باید بیشتر به نحوه ی گسترش و اقدام مناسب قبل از رسیدن به مراحل خطرناک توجه داشت. از جمله ی این سلول ها، سول های اندام گوارشی هستند و به همین دلیل یافتن راه هایی مانند درمان سرطان دستگاه گوارش و یا درمان سرطان معده، جزو مواردی است که بسیاری از مردم پیرامون آن پرس و جو می کنند.
در واقع منشا اصلی تبدیل برخی سلول ها به سلول سرطانی نامشخص و متفاوت است؛ اما به طور کلی می توان گفت که سلول های بدن همه ی افراد، از نظر ژنتیکی مستعد تبدیل شدن به سلول سرطانی هستند؛ در حالی که این استعداد با برخی عوامل محیطی بروز می کند. تغذیه های ناسالم، نوشیدنی های الکلی و گازدار با مواد و رنگ های افزودنی، هوای ناسالم در محیط های شهری و صنعتی و همچنین سبک اشتباه زندگی مانند تنظیم نبودن زمان خواب با ساعت طبیعی بدن و یا عدم تحرک و …. می توانند در تحریک سلول های مستعد کمک کنند تا به سلول های سرطانی تبدیل شوند.
در صورت این اتفاق، زمان زیادی به طول خواهد انجامید تا یک سلول به گروهی از سلول های سرطانی یا تومور تبدیل گردد؛ ولی پس از آن، افزایش حجم تومور و تاثیر آن بر بافت های اطراف، در مدت زمان نسبتا کوتاه و با سرعت بیشتری به پیش خواهد رفت.
سرطان معده
سرطان معده معمولا از لایه مخاطی معده شروع می‌شود و بعد به‌تدریج به لایه‌های دیگر انتشار پیدا می‌کند.
- عوامل خطرساز:
تغذیه نامناسب؛ زیاده‌روی در مصرف نمک، گوشت قرمز، مواد غذایی کنسروی و فرآوری‌شده؛ خوراکی‌های حاوی نیترات و مواد نگهدارنده؛ فست فودها، مواد غذایی دودی شده، زغالی و سرخ‌شده، خوراکی‌های کهنه، کمبود سلنیوم، ویتامین E و آنتی‌اکسیدان‌ها، استعمال دخانیات و مواد مخدر، آلودگی‌های محیط زندگی، عفونت هلیکوباکترپیلوری (عامل 10 درصد از زخم‌های معده و اثنی‌عشر)، چاقی، سابقه خانوادگی سرطان معده، استرس مزمن، زخم معده مقاوم به درمان، جنس مرد، سن بالای 50 سال، کم‌خونی بدخیم، بعضی از انواع پولیپ معده، عمل جراحی قبلی روی معده و بعضی مشاغل خاص مثل فلزکاری و جوشکاری همگی از عوامل مستعد‌کننده این سرطان محسوب میشوند. سرطان معده همچنین در افراد با گروه خونی A شایع‌تر است. - علائم ابتلا:
سرطان معده ابتدا فقط ممکن است باعث سوءهاضمه، حالت تهوع، درد خفیف معده، بی‌اشتهایی، سیری زودرس و ترش کردن شود. در مراحل پیشرفته نیز کاهش وزن، وجود خون در مدفوع و مدفوع سیاه رنگ (ملنا) و در مراحل پیشرفته‌تر استفراغ خونی بروز می‌کند. - تشخیص:
سرطان معده معمولا از طریق اندوسکوپی، سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی و اولتراسونوگرافی به روش اندوسکوپی تشخیص داده می‌شود. - درمان:
با توجه به اینکه سرطان در چه مرحله‌ای باشد می‌توان از روش‌های جراحی، شیمیدرمانی و پرتودرمانی استفاده کرد. - پیشگیری:
دوری از عوامل خطرساز و مصرف انواع غلات کامل، سبزیجات و میوه‌‌های تازه، به‌خصوص مرکبات به پیشگیری از سرطان معده کمک می‌کند. همچنین از آنجایی که 1 درصد از مبتلایان به میکروب هلیکوباکتر پایلوری دچار سرطان معده میشوند، اگر در بستگان درجه اولتان سرطان معده وجود دارد حتما باید این میکروب را از بدنتان ریشه‌کن کنید. علاوه براین اگر زخم معده‌ای پس از 3 ماه به درمان پاسخ ندهد باید مورد بررسی بیشتری قرار گیرد و در صورت لزوم جراحی شود.
سرطان روده باریک
روده باریک بین معده و روده بزرگ قرار دارد و طول آن حدود 6 متر است. وظیفه اصلی آن نیز هضم و جذب مواد غذایی است. این روده از 3 بخش تشکیل شده است: دوازدهه، تهی‌روده و روده دراز. سرطان روده کوچک انواع مختلفی دارد اما اغلب در دوازدهه ایجاد می‌شود.
- عوامل خطرساز:
مذکر بودن، سن بالا، سابقه سرطان روده در خانواده، مصرف دخانیات و الکل، بیماری سلیاک (حساسیت به گلوتن موجود در گندم و جو)؛ بیماری کرون (نوعی بیماری التهابی روده)، سابقه سرطان روده بزرگ، رژیم غذایی نامناسب، مصرف فیبر کم، مصرف بیش از اندازه قند و شکر و موادغذایی پر نمک یا دودی شده - علائم ابتلا:
درد شکم همراه با تهوع، نفخ و کاهش اشتها از علائم این سرطان هستند. خستگی، کاهش وزن، کم‌خونی ناشی از فقر آهن، تهوع و استفراغ شدید به دلیل انسداد در روده کوچک، مشاهده خون در مدفوع یا استفراغ و زردی پوست نیز ممکن است نشان‌دهنده پیشرفت بیماری باشند. - تشخیص:
بررسی عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان روده باریک، آزمایش خون و بررسی تعداد گلبول‌های خونی برای تشخیص کم‌خونی، اندوسکوپی دستگاه گوارش، سی‌تی‌اسکن یا سونوگرافی ناحیه شکم، کولونوسکوپی و تست باریوم. - درمان:
برای درمان این سرطان می‌توان از روش‌های جراحی، پرتودرمانی و شیمیدرمانی استفاده کرد. در جراحی معمولا تومور و بخش سرطانی روده کوچک برداشته می‌شود. - پیشگیری:
اگر در خانواده‌تان سابقه این سرطان وجود دارد حتما باید تحت‌نظر پزشک قرار بگیرید و هر چند وقت یک بار آزمایشهای لازم را انجام دهید. همچنین اگر به بیماری سلیاک مبتلا هستید حتما باید از رژیم غذایی بدون گلوتن استفاده کنید. دوری از سایر عوامل خطرساز نیز احتمال ابتلا به این سرطان را کاهش می‌دهد.
سرطان کبد
کبد بزرگ‌‌ترین ارگان شکم است و پشت دنده‌ها در سمت راست بدن قرار دارد. وظیفه اصلی آن نیز پاکسازی خون از مواد مضر است. کبد همچنین با تولید صفرا و آنزیم‌های خاص به هضم غذا کمک می‌کند. اغلب سرطانهای بدخیم کبد از سلولهای هپاتوسیت کبد آغاز میشوند. با این حال بعضی تومورهای کبد نیز خوش‌خیم هستند.
- عوامل خطرساز:
عفونت با ویروس هپاتیت یا ویروس هپاتیت ، مصرف بیش از حد الکل، آفلاتوکسین (ماده سمی تولیدشده توسط انواع خاصی از کپک‌‌‌ها روی بادام زمینی، ذرت و سایر حبوبات و دانه‌‌‌های کهنه و غیربهداشتی)، بیماری ذخیره‌‌‌ای آهن (ذخیره بیش از حد آهن در کبد یا سایر اندامها)، سیروز کبدی (آسیب‌دیدن سلولهای کبد و جایگزین شدن آنها به‌وسیله بافت جوشگاه)، چاقی و دیابت - علائم ابتلا:
سرطان کبد معمولا در مراحل ابتدایی علامتی ندارد اما با پیشرفت به‌تدریج باعث علائمی مانند درد یا احساس توده و سنگینی در بخش بالایی شکم زیر دنده‌های سمت راست یا نزدیک به کتف راست، ورم و نفخ شکم، کاهش اشتها و احساس سیری زودرس، کاهش وزن، احساس ضعف، حالت تهوع و استفراغ، تب، زرد شدن پوست و چشمها، مدفوع کمرنگ و ادرار تیره ناشی از یرقان می‌شود. - تشخیص:
بررسی و معاینه فیزیکی ناحیه شکم، کبد، طحال و سایر اندام‌‌‌های مجاور از لحاظ وجود توده یا هرگونه تغییر در اندازه یا شکل اندامها؛ معاینه چشمها و پوست از لحاظ وجود علائم یرقان، آزمایشهای خون، سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی، سونوگرافی و نمونه‌برداری. - درمان:
با توجه به پیشرفت بیماری و همچنین سن بیمار و وضعیت عمومی سلامت‌اش می‌توان از روش‌های جراحی، پیوند کبد، تخریب بافت، امبولیزاسیون (رنگ‌‌بندی)، دارودرمانی، پرتودرمانی، شیمیدرمانی یا ترکیبی از آنها استفاده کرد. - پیشگیری:
اجتناب از عوامل خطرساز سرطان، حفظ وزن مناسب، تغذیه سالم، خودداری از مصرف الکل، تزریق واکسن هپاتیت B، استفاده از وسایل استریل‌شده و یکبار مصرف برای تزریق درون وریدی، سوراخ کردن، تاتو و…
سرطان مری
مری، لوله‌ای 25 سانتی‌متری در قفسه‌سینه است که غذا به‌وسیله آن از دهان به معده منتقل می‌شود. سرطان مری معمولا از سلولهای لایه درونی مری آغاز می‌شود و بعد به‌تدریج به مری و بافت‌های اطراف آن انتقال پیدا می‌کند.
- عوامل خطرساز:
سن 65 سال یا بالاتر، مذکر بودن، استعمال دخانیات و مشروبات الکلی، برنامه غذایی نامناسب و مصرف کم میوه و سبزی، کمبود آهن و ویتامین‌ها، مصرف زیاد روغن جامد، شکر، نمک، ترشی، نوشابه گازدار و کنسروها، چاقی مفرط، بازگشت اسید معده یا ریفلاکس، مصرف نوشیدنی‌های خیلی داغ و سابقه سرطان مری در خانواده. - علائم ابتلا:
سرطان مری در مراحل اولیه معمولا علامتی ایجاد نمی‌کند اما پیشرفت آن به‌تدریج باعث می‌شود غذا در مری گیر کند یا گاهی برگردد. حتی بعد از مدتی نوشیدن مایعات نیز دشوار می‌شود. درد هنگام بلع غذا، احساس توده و برجستگی در گلو، درد در قفسه‌سینه و ناحیه پشت، کاهش وزن، سوزش سر دل یا ترش کردن، گرفتگی صدا، سرفه مزمن و سکسکه همراه با استفراغ خون‌آلود نیز از علائم این سرطان محسوب میشوند. - تشخیص:
ابتدا پزشک بیمار را معاینه و در مورد سوابق سلامت شخصی و خانوادگی او سوال می‌کند. سپس با توجه به شرایط بیمار آزمایش خون، تست بلع باریم (عکسبرداری از مری و معده بعد از نوشیدن محلول حاجب)، اندوسکوپی و نمونه‌برداری درخواست می‌شود. - درمان:
با توجه به اینکه سرطان در چه مرحله‌ای باشد می‌توان از روش‌های جراحی، شیمیدرمانی و پرتودرمانی استفاده کرد. جراحی معمولا در مراحل اولیه سرطان کاربرد دارد و در مراحل پیشرفته فقط برای کمک به عبور غذا انجام می‌شود. قرار دادن استنت در مری از طریقا اندوسکوپ نیز می‌تواند باعث بهبود بلع شود. - پیشگیری:
اجتناب از مصرف الکل، دخانیات، چای داغ، ترشیجات و مواد غذایی چرب، پرنمک یا دودی شده، مصرف فیبر کافی، سبزی و میوه تازه، انجام معاینات دوره‌ای پزشکی و کاهش سطح استرس.
سرطان لوزالمعده
لوزالمعده در بالای معده قرار دارد و غدد مترشحه بیرونی آن با تولید آنزیم‌های خاصی به هضم غذا کمک می‌کنند. این عضو همچنین دارای غدد مترشحه داخلی است و با تولید هورمون‌هایی ازجمله انسولین باعث کنترل قند خون می‌شود. سرطان لوزالمعده هم می‌تواند مربوط به غدد مترشحه بیرونی و هم غدد مترشحه درونی آن باشد. درواقع حدود 95 درصد از سرطانهای لوزالمعده از غدد مترشحه بیرونی آغاز میشوند. تومورهای غدد مترشحه درونی در بیشتر موارد خوش‌خیم هستند.
- عوامل خطرساز:
سن بالای 60 سال، مصرف دخانیات، دیابت، جنسیت مذکر، سابقه خانوادگی سرطان لوزالمعده یا سرطان تخمدان و روده بزرگ، التهاب مزمن لوزالمعده و رژیم غذایی چرب - علائم ابتلا:
سرطان لوزالمعده در مراحل اولیه هیچ علامتی از خود نشان نمی‌دهد اما در مراحل پیشرفته‌تر نشانه‌هایی مانند احساس درد در بخش فوقانی شکم یا پشت، زرد شدن پوست و چشمها، تیره شدن ادرار، احساس ضعف، کاهش اشتها، حالت تهوع، استفراغ و کاهش وزن ممکن است دیده شود. - تشخیص:
بررسی سوابق پزشکی و خانوادگی، معاینه پوست و چشمها از لحاظ علائم یرقان، لمس ناحیه شکم و بررسی تغییرات نواحی نزدیک به لوزالمعده، کبد و کیسه صفرا، آزمایش خون، ادرار و مدفوع، سونوگرافی و سی‌تی‌اسکن از لوزالمعده و دیگر اندامها و رگ‌های خونی درون شکم، بررسی اندوسکوپیک مجاری صفراوی و لوزالمعده و نمونه‌برداری - درمان:
سرطان لوزالمعده تنها در درجات اولیه و قبل از انتشار به بخش‌های دیگر بدن قابل‌درمان است. با توجه به نوع و درجه سرطان می‌توان از روش‌های جراحی، پرتودرمانی و شیمیدرمانی یا ترکیبی از آنها استفاده کرد. - پیشگیری:
ترک دخانیات، پیروی از رژیم غذایی سالم و کم چرب، حفظ وزن مناسب، مصرف میوه و سبزی تازه، داشتن برنامه ورزشی منظم، کاهش مصرف گوشت قرمز و قند و شیرینی و افزایش مصرف حبوبات، فیبر و غلات کامل.
سرطان مقعد
مقعد بخشی عضلانی در انتهای دستگاه گوارش است که به دفع مواد زائد از بدن کمک می‌کند. رشد غیرعادی بافت‌های نرم دیواره داخلی مقعد یا مجرای مقعد به‌تدریج تبدیل به سرطان می‌شود. سرطان مقعد بسیار نادر است اما در زنان شیوع بیشتری نسبت به مردان دارد.
ویروس پاپیلومای انسانی (ویروس زگیل تناسلی یا HPV)، افزایش تعداد شرکای جنسی، مقاربت از طریق مقعد، ضعف سیستم ایمنی، مصرف دخانیات و الکل، سن بالای 50 سال، برنامه غذایی سرشار از چربی و مواد فراوری‌شده، مصرف کم فیبر، چاقی، فعالیت بدنی کم، سابقه سرطان مقعد در خانواده، نشانگان روده تحریک‌پذیر، بیماری کرون، ورم مخاط روده بزرگ، دیابت نوع2 و سابقه سرطان یا پولیپ روده