بیماری های کلیه و مجاری ادراری

اهمیت کلیه ها در بدن انسان

کلیه ها دو اندام لوبیایی شکل بوده که در محوطه شکمی در دو طرف ستون مهره ها و در پشت قرار گرفته اند. به خاطر اثر کبد، کلیه راست کمی پایین تر از کلیه چپ قرار دارد (انگار که کبد روی کلیه راست فشار آورده و آن را کمی به پایین متمایل کرده).
با این که دو کلیه از نظر اندازه و شکل مشابه می باشند، اما کلیه چپ بلندتر و باریک تر از کلیه راست است و به خط وسط بدن نزدیک تر است.

عملکرد کلیه در بدن

  1. حفظ تعادل آب و غلظت مواد معدنی مثل سدیم ، پتاسیم ، فسفرو … در خون
  2. حذف مواد دفعی ناشی از هضم مواد غذایی ، فعالیت عضلات و مواد دفعی ناشی از مصرف داروها
  3. تولید آنزیم رنین به منظور تنظیم فشار خون
  4. تولید اریتروپوئتین که باعث تحریک تولید گلبول های قرمز می شود
  5. تولید فرم فعال ویتامین D به منظور حفظ سلامت استخوان ها

زمانیکه کلیه ها دچار آسیب می شوند مواد زاید و مایعات در بدن تجمع می یابند و باعث تورم ساق پا ، تهوع ، ضعف و خواب آلودگی و کم آوردن نفس می شوند و در صورتیکه درمان صورت نگیرد کلیه ها در طول زمان همه فعالیت خود را از دست می دهند و از کار افتادن کلیه ها در نهایت باعث مرگ می شود.

 

بیماریهای شایع کلیوی

  1. پیلونفریت pyelonephritis ( عفونت پلویس کلیه )
    در صورتیکه کلیه بر اثر وجود باکتری عفونت پیدا کند معمولا درد در ناحیه پشت همراه با تب ایجاد می شود . انتشار باکتری از عفونت مثانه درمان نشده متداولترین راه ایجاد پیلونفریت می باشد .
    بر اثر فعالیت بیش از اندازه سیستم ایمنی بدن و حمله آن به کلیه ها ، التهاب و گاهی آسیب ایجاد می شود .
  2. گلومرولونفریت
    وجود خون و پروتئین در ادرار متداولترین مشکلات ایجاد شده بر اثر گلومرولونفریت می باشد که حتی می تواند منجر به نارسایی کلیه شود .
  3. سنگ کلیه ( nephrolithiasis)
    مواد معدنی در ادرار باعث ایجاد کریستال ( سنگ ) می شوند که ممکن است آنقدر بزرگ باشند که جریان ادرار را متوقف کنند ، که یکی از دردناکترین حالات است.
    در اغلب موارد سنگ های کلیه خود به خود دفع می شوند اما بعضی از آنها به اندازه ای بزرگ می باشند که باید درمان شوند.
  4. سندروم نفروتیک ( nephrotic syndrome )
    برخی آسیب های وارد شده به کلیه ها باعث می شوند مقادیر زیادی پروتئین در ادرار دفع شود ،ورم پاها ( ادم ) ممکن است یکی از نشانه های آن باشد .
  5. بیماری کلیوی پلی سیستیک ( polycystic kidney disease )
    به دلیل ژنتیکی و ارثی کیست های بزرگی در هر دو کلیه ایجاد می شود که فعالیت آنها را مختل می کند.
  6. نارسایی حاد کلیوی (Acute renal failure )
    کاهش بسیار شدید و ناگهانی فعالیت کلیه می باشد .
    هیدراتاسیون ( کم آبی ) ، مسدود شدن مجاری ادراری و یا آسیب کلیه می تواند باعث ایجاد نارسایی حاد شود و ممکن است برگشت ناپذیر باشد .
  7. نارسایی مزمن کلیوی ( chronic renal failure)
    از دست رفتن بخشی از فعالیت کلیه به طور دائم می باشد .دیابت و فشار خون بالا شایع ترین دلایل این امر می باشد.
  8. ( ESRD ( end stage renal disease
    از دست رفتن کامل فعالیت کلیه می باشد که اغلب در اثر نارسایی مزمن کلیوی پیشرفته ایجاد می شود ، افرادی که دچار ESRD می شوند برای ادامه زندگی نیاز به دیالیز منظم دارند.
  9. – نکروز پاپیلا ( papillary necrosis)
    آسیب جدی به کلیه ها می تواند باعث جدا شدن تکه ای از بافت کلیه شده و کلیه را مسدود می کند .در صورتیکه درمان نشود آسیب وارده می تواند باعث نارسایی کلیه شود.
  10. نفروپاتی دیابتیک ( diabetic nephropathy)
    بالا بودن قند خون ناشی از دیابت به تدریج باعث آسیب کلیوی می شود .در برخی مواقع پروتئین در ادرار نیز دیده می شود .
  11. نفروپاتی هایپرتنسیو ( hypertensive nephropathy)
    فشار خون بالا باعث آسیب کلیوی می شود که در نهایت ممکن است نارسایی کلیوی مزمن ایجاد شود.
  12. سرطان کلیه ( Kidney cancer )
    کارسینومای سلول کلیوی شایع ترین نوع سرطان کلیه است . سیگار کشیدن اصلی ترین دلیل ایجاد سرطان کلیه می باشد .
  13. نفریت انترستشیال ( Interstitial nephritis )
    التهاب بافت همبند درون کلیه اغلب باعث نارسایی حاد کلیوی می شود.واکنش های آلرژیک و اثر جانبی داروها متداولترین دلایل ایجاد این بیماری می باشد.
  14. Minimal change disease
    نوعی سندروم نفروتیک بوده که در آن سلول های کلیوی در زیر میکروسکوپ طبیعی به نظر می رسند . این بیماری ممکن است باعث تورم پاها ( ادم) شود . برای درمان این بیماری معمولا از استروئید ها استفاده می شود
  15. Nephrogenic diabetes insipidus
    اغلب بر اثر واکنش دارویی کلیه ها قادر به تغلیظ ادرار نیستند که در واقع شرایط خطرناکی می باشد . دیابت اینسایپیدوس باعث تشنگی دائم و تکرر ادرار می شود .
  16. کیست های کلیوی ( renal cyst )
    فضاهای تو خالی خوش خیم در کلیه می باشد که در برخی از افراد سالم دیده می شود و اثر سوئی بر کلیه ها ندارند .

عواملی ایجاد نارسایی حاد کلیوی

از دست رفتن ناگهانی فعالیت کلیه ها نارسایی حاد کلیوی (Acute Renal Failure (ARF نامیده می شودکه دو عامل اصلی موجب ایجاد آن می شود:

  1. قطع جریان خون و خونرسانی به کلیه ها
  2. ایجاد آسیب مستقیم به خود کلیه ها

این شرایط معمولا بدلایل زیر ایجاد می شوند:

  1. ایجاد یک ترومای شدید (تصادف و ….) و از دست دادن مقدار زیادی خون
  2. از دست دادن آب بدن ( گرمای شدید و …)
  3. آسیب دیدن کلیه ها مثلا هنگام وجود یک شوک جدید عفونی مثل سپسیس
  4. انسداد جریان ادرار مثلا بر اثر بزرگ شدن پروستات
  5. آسیب کلیوی در اثر برخی داروها یا سموم
  6. مشکلات ناشی از حاملگی نظیر اکلامپسی و یا پیش اکلامپسی

دونده های ماراتن و یا سایر ورزشکاران که هنگام مسابقات ورزشی طولانی مقادیر کافی مایعات دریافت نمی کنند ممکن است به دلیل تخریب ناگهانی بافت عضلانی دچار نارسایی حاد کلیوی شوند . بر اثر تجزیه عضله مقادیر زیادی پروتئین بنام میوگلوبین وارد جریان خون شده که می تواند باعث آسیب کلیه ها شوند .

آسیب کلیوی و یا کاهش عملکردکلیوی که بیشتر از سه ماه ادامه یابد نارسایی مزمن کلیوی ( CKD ) نام دارد.

این بیماری مزمن به این دلیل خطرناک می باشد که ممکن است تا زمانیکه آسیب کلیوی غیر قابل برگشت شود هیچگونه علامتی نداشته باشد.

دیابت نوع ( 1,2 ) و فشار خون بالا شایعترین دلایل ایجاد CKD می باشند ، عوامل دیگر از این قرارند :

  1. بیماری های سیستم ایمنی نظیر لوپوس و بیماری ویروسی مزمن نظیر HIV/ ایدز ، هپاتیت B , C
  2. عفونت مجاری ادراری درون کلیه ها ( پیلونفریت )
  3. التهاب درون مویرگهای گلومرولی کلیه که معمولا بر اثر عفونت میکروبی و یا عوامل دیگر ایجاد می شوند
  4. بیماری کلیوی پلی کیستیک که در این بیماری در طول زمان کیست های حاوی مایع در
    کلیه ها ایجاد می شوند ، این بیماری شایعترین شکل وراثتی بیماری های کلیوی است .
  5. نارسایی مادرزادی که از زمان تولد وجود دارد و معمولا در نتیجه انسداد مجاری ادراری و یا به طول غیر طبیعی شکل یافتن
    مجاری ادراری است که روی کلیه ها اثر میگذارند .
  6. داروها و سموم : استفاده طولانی مدت از بعضی داروها و یا مواد شیمیایی نظیر مسکن ها مثل ایبوبروفن و ناپروکسان
    ( NSADS داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی )

در برخی از موارد نارسایی کلیوی قابل درمان بوده و ممکن است فعالیت کلیه ها به حالت طبیعی برگردد .

تشخیص نارسایی کلیوی معمولا توسط آزمایش خون و اندازه گیری BUN ، کراتی نین و میزان فیلتراسیون گلومرولی ( GFR ) صورت میپذیرد .